پریودنتیت مزمن
بیماری پریودنتال که در نظر عموم به آن بیماری لثه اطلاق می شود، بسیار شایع می باشد و تا 90 % جمعیت جهان را در بر می گیرد. ژنژیویت ملایم ترین فرم بیماری های لثه می باشد که در اثر تجمع باکتریها در لثه مجاور دندان ایحاد می شود، ولی ژنژیویت ساختار های حمایت کننده زیرین (بافت همبند و استخوان) را درگیر نمیکند و خوشبختانه قابل برگشت است. ولی پریودنتیت باعث از دست رفتن استخوان و بافت های همبند می شود و علت اصلی از دست رفتن دندان در بالغین است.
در مجموع علاوه بر باکتریها، عواملی دیگر از قبیل ژنتیک، فاکتور های محیطی بخصوص تنباکو در ایجاد این بیماری سهیم هستند. اختلالات ژنتیکی، پوستی، هماتولژیکی، گرانولوماتوز، سرکوب سیستم ایمنی و نئوپلاستیک (سرطانی) می توانند در دهان و لثه تظاهرات زیادی داشته باشند.
فرم های معمول بیماری های لثه همراه با بارداری، بیماری های قلبی عروقی، سکته ها، بیماری های تنفسی و دیابت دیده شده ولی رابطه علت و معلولی میان آنها یافت نشده است.
بسیاری افراد ژنژیویت (بیماری التهابی لثه) دارند و در خیلی مواقع هم مشکل خاصی ایجاد نمیکند، در مواردی هم امکان گسترش این التهاب به ساختارهای زیرین (بافت همبند و استخوان) وجود دارد و باعث تخریب در آن نواحی می شود که نام آن پریودونتیت است و در صورت پیشرفت آن امکان حفط دندان می تواند از دست برود.
علامت اصلی ژنژیویت لثه های متورم و قرمز و خونریزی دهنده می باشد. لثه ها در حین مسواک زدن خونریزی می کنند البته امکان دارد خودبخود هم دچار خونریزی شوند.
لثه های سالم معمولا صورتی رنگ هستند، در حالی که لثه های ملتهب قرمز یا قرمز تیره هستند، ژنژیویت معمولا بی درد است و به همین دلیل معمولا کشف نشده باقی می ماند.
درمان ژنژیویت با جرم گیری و برداشت جرم ها می باشد و باید بهداشت دهان بیمار نیز هم از لحاظ دهان و هم چگونگی مسواک زدن و نخ کشیدن ارتقاء یابد.
پریودنتیت مزمن چیست
پریودنتیت(بیماری لثه پیشرفته) Periodontitis: پریودنتیت یک پروسه التهابی است که بافتهای اطراف دندان را درگیر می کند (بافت همبند و استخوان) تجمع پلاک باکتریایی روی سطح دندان باعث التهاب لثه می شود (ژنژیویت) و در صورت عدم درمان و پیشرفت تبدیل به پریودنتیت می شود که مشخصه آن از دست رفتن بافتهای چسبیده به دندان می باشد و در نهایت باعث لقی و از دست رفتن دندان می شود.
پریودنتیت به دو نوع مزمن و مهاجم تقسیم می شود:
پریودنتیت مزمن یک بیماری شایع که بوسیله پیشرفت آرام و بدون درد شناخته می شود، در اکثر گروه های سنی ایجاد می شد ولی در میان بالغین و بزرگسالان بسیار شایع تر است، بطوری که 35% بالغین (30-90 سال) حداقل یک یا چند دندان را مبتلا به آن دارند.
چالش در پیش رو برای درمان پریودونیت مزمن:
این فاکتور ها شامل:
به علت تعداد بالا و پیچیدگی های فاکتور های دخیل در ایجاد این بیماری، مدیریت موفقیت آمیز آن بسیار چالش برانگیز است. بنابراین باید متخصص لثه از این ریسک فاکتور ها آگاهی داشته باشد. اطلاع از مواردی مثل استعداد ذاتی بیمار، پاسخ به بیماری موجود و پاسخ بالقوه به درمان قبل از شروع درمان می تواند بسیار کمک کننده باشد.
این فاز بر روی حفظ انگیزه بیمار و بالا بردن همکاری آن و مدیریت دیگر فاکتور ها استوار است.
پریودونیت مزمن ارجحیت مشکل بیمار در حین مراجعه نیست، بدین معنی که بیمار به علت دیگری مراجعه می کند و معمولا متخصص لثه آن را کشف می کند، علت آن هم ماهیت بی درد و آرام پیش رونده این بیماری می باشد.
احتمال درد در چند درصد از بیماران وجود دارد؟
حدودا 6 %
بنابراین اکثر تشخیص ها وقتی صورت می گیرد که بیماری به مراحل پایانی خود رسیده است و لقی مشهود است. تشخیص این بیماری بر اساس رادیوگرافی و معاینات کلینیکی می باشد.
لازم به ذکر است: تمام موارد ژنژیویت تبدیل به پریودنتیت نمی شود ولی تمام پریودونیت ها اول ژنژیویت بوده اند.
پریودنتیت مزمن
بنابر گفته های فوق تخصص ایمپلنت ستون اصلی درمان پریودونیت مزمن برداشت مکانیکی جرم های زیر لثه بوسیله ابزارهای دستی و یا اولتراسونیک می باشد، حال امکان دارد این پروسه نیاز به جراحی داشته باشد و یا نداشته باشد.
مطالعات نشان داده اند که ابزار های اولتراسونیک همان کارایی ابزارهای دستی را دارند به اضافه اینکه حدود 20-50 % زمان هم حفظ می شود. در موارد شدیدتر بهتر است جرم گیری های تمام فک در 24 ساعت تمام شود و در این زمان هم از دهان شویه کلروهگزین (CHX) استفاده شود.
هر دو روش جراحی و غیر جراحی دارای فواید بسیاری هستند ولی در موارد شدید بیماری حتما درمان های جراحی موثرتر خواهد بود.
در بعضی مواقع احتمال دارد جراحی دومی هم مورد نیاز باشد و این بسیار مهم است که به بیماری که دارای پریودونیت شدید است در این مورد اطلاع داده شود.
چند درصد از پریودونیت های مزمن به درمان پاسخ نمی دهند؟
حدود 30-20 %
خیلی فاکتور ها در پاسخ مشارکت دارند مثل برداشت نامناسب جرم ها، بهداشت پایین بیمار،شرایط سیستمیک بیمار که سیستم ایمنی را ضعیف می کند ، ترمیم های مشکل دار ، مشکلات اکلوژنی ، سیگار و… .
– ملاحظات بیماری های سیستمیک در پریودونیت مزمن:
تخریب پریودونتال (لثه) نتیجه واکنش های التهابی به باکتری های جرم دندان می باشد.
افراد دارای دیابت استعداد بیشتری برای تحلیل اطراف دندان دارند.
همانطور که دیابت بر روی لثه ها اثر می گذارد عفونت لثه ها هم بر روی کنترل دیابت تاثیر می گذارد. این عفونت می تواند باعث افزایش مقاومت به انسولین شود بصورت کلی می توان پریودنتیت را به عنوان یک مشکل کلاسیک در بیماری دیابت برشمرد.
بیماری های قلبی عروقی: اخیرا التهاب به عنوان یک ریسک فاکتور برای بیماری های قلبی به حساب می آید سطوح بالای پروتئین C (Protein) که در التهاب ایجاد می شود می تواند باعث سکته ها و آنژین های ناپایدار شود.
بیماری های روحی و روانی: استرس، اضطراب و افسردگی به عنوان فاکتور های موثر بر روی بیماری های لثه در نظر گرفته می شوند، خیلی از این افراد بهداشت مناسبی ندارند و یا سیگار مصرف می کنند که اینها هم مزید بر علت می شوند. بعضی از این بیماران دارای عادت های بد من جمله دندان قروچه هستند و در ضمن استرس هم مستقیما باعث کاهش کارایی سیستم ایمنی می شود.
میزان مصرف سیگار در آقایان کمی بیشتر از بانوان است (23 % در برابر 18 %)
* سیگار مهمترین ریسک فاکتور برای پریودونیت مزمن می باشد.
سیگار نقش بسیار مهم در شیوع، بروز، شدت، پیشرفت و پاسخ به درمان بیماری های لثه دارد.
حتی افراد سیگاری غیر فعال (در معرض دود سیگار دیگران) نسبت به افراد عادی بیماری لثه بیشتر و پاسخ به درمان پایین تری دارند.
* سیگاری ها حدود 6 برابر تحلیل استخوان بیشتری نسبت به غیر سیگاری ها دارند.
درمان بیماری های لثه در سیگاری ها چالش برانگیز است. سیگاری ها به هر دوی درمان های جراحی و غیر جراحی کمتر از غیر سیگاری ها پاسخ می دهند. حتی پاسخ درمان در افرادی که قبلا سیگاری بوده اند نسبت به غیر سیگاری ها بدتر است ولی نسبت به سیگاری ها در وضعیت بهتری قرار دارد.
پس از لحاظ وضعیت لثه و پاسخ به درمان از بهتر به بدتر شامل: 1. غیر سیگاری 2. قبلا سیگاری 3. سیگاری
تعداد سیگار در روز هم مستقیم و وابسته به روز، به وضعیت لثه بیمار و پاسخ به درمان مرتبط است. با این وجود متاسفانه 4/1 دندانپزشکان به بیماران خود توصیه ترک سیگار را انجام می دهند و کنترل کردن فاکتور های مشارکت کننده در این بیماری:
(contributing factor )
هر چه شدت بیماری سخت تر باشد درمان آن سخت تر است . برداشت جرم در نواحی بین ریشه های دندان های 3 ریشه بسیار مشکل و بعضا غیر ممکن است .
بیماری که تحت آموزش بهداشت قرار بگیرد پاسخ بهتری به درمان خواهد داد و حفظ این نتایج هم ساده تر خواهد بود. آموزش بهداشت دهان حلقه گمشده درمان های دندانپزشکی است که تاثیر آن پس از درمان های لثه بسیار پر رنگ است.
ترمیم نامناسب باعث تجمع پلاک و جرم در زیر خود می شود و حتی امکان دارد به درون فضای بیولوژیک لثه هم وارد شده باشد.
به معنای وارد شدن نیروهایی فراتر از تحمل سیستم فک و دندان ها که می تواند بسیار آسیب رسان باشد.
و علائم آن شامل: 1- لقی دندان 2- جابه جایی دندان ها از جای اصلی خود 3- درد در جویدن 4- درد در لمس دندان 5- حساسیت عضلات جونده فک 6- علائم ناراحتی در Tmj (مفصل فکی گیجگاهی) 7- وجود سایش در سطح جونده دندان ها 8- لبه های مینای شکسته دندان 9- تغییرات رادیوگرافیک
اگر چه تعداد بسیار زیادی از شواهد از استفاده از آنتی بیوتیک برای درمان پریودنتیت مزمن حمایت می کنند بسیاری از متخصصین لثه درمان های مکانیکی و آموزش بهداشت دهان را کافی می دانند و معتقد هستند که مصرف آنتی بیوتیک باعث می شود میکروب های مقاوم تری در آینده درون جرم های بیمار داشته باشیم. بنابراین بهتر است در وهله اول از آنتی بیوتیک پرهیز کرد و در صورت مقاومت به درمان یا یازگشت بیماری از آنتی بیوتیک استفاده کرد. از قرص های تتراسایکلین با دوز پایین درون لثه هم می توان استفاده کرد ولی در نظر داشته باشید که یک داروی خاص که به صورت معجزه آسا عمل کند نداریم.
با اینکه لیزر در سال 1960 اختراع شد استفاده از آن اخیرا در دندانپزشکی رایج شده است . با این حال در حال حاضر شواهد برای حمایت از بهتر بودن فواید لیزر نسبت به درمان های سنتی (جرم گیری) وجود ندارد و بیشتر حالت تجاری برای جذب بیمار دارد.
– سومین چالش برای مدیریت درمانهای لثه، حفظ نتایج بیماری بود. همکاری بیمار در مورد کنترل جرم و مراجعات منظم وی برای مدیریت درمان لثه حیاتی است. میزان از دست دادن دندان در بیماران غیر همکار 2 برابر بیشتر از بیماران همکار است.
* نتیجه گیری: در مورد بیماری های مزمن همکاری بیمار مهمترین حلقه درمان می باشد.
